OFICIO DE LABREGOS. ATRAPAR O PASADO NUNHA FOTOGRAFIA.

ATRAPAR A VIDA NUNHA FOTOGRAFÍA Oficio de labrego. Con esta primeira entrada imos dar visibilidade e publicidadce progresivamente o longo de diversas sucesivas entradas, a un proxecto literario que quedou polo camiño, e o que renunciamos a pesaren dos bos desexos e promesas do Director Xeral de Politica lingúistica da Xunta de Galicia, o Sr. D.Valentin Garcia, xa que entendemos os multiples compromisos os que ten que atnder e enfrontarse diariamente, e polo que estabamos agardando dende o pasado ano 2022.

Como poderedes comprobar, se seguides as nosas publicacións, presentamos un traballo de imaxe, relatos e poesía, no que colaboraron escritores e poetas como: Ana Vila (A poeta Labrega), co traballo "BENTIDAS MANS. Xoan Carlos Garcia Porral, que aporta o seu relato;NACER NO RURAL É UNHA BEIZÓN. David Otero, con HISTORIA DE AMOR. Suso Diaz;LABREGOS VIDOS A MENOS. Helena Villar Janeiro,que nos deleita coa memoria pasada no seu relato O RITO DA MATANZA. As correcións lingüisticas correron a cargo de ESTRELA SEIVANE LLANES, corectora de Politica lingúistica da Xunta de Galicia. O traballo como tal froito de mais de dez anos de percorrido polas corredoiras, congostras e camiños do noso Pais, tomando instantáneas varias da vida e actos mais insignificantes pero llenos de sentido e razón o presentamos agrupados en dez apartados: ALDEAS CON CORAZON AS FEIRAS BENDITAS MANS CORREDOIRAS E CONGOSTRAS A NADA: MUROS A PEDRA SECA. LABREGOS DE OFICIO.-MENCIÑEIROS,COMPOÑEDORES E CURANDEIROS. SANTEIROS.CANTEIROS DE CRUCEIROS E PETOS DE ANIMAS. LAVANDEIRAS E LAVADOIROS. DE TABERNAS E ULTRAMARINOS. OS MUIÑOS E MUIÑADAS. A MATANZA.

Os textos, relatos, poemas e descripcións se presenTan acompañadas de unha serie de 125 fotografias, fundamentalmente en branco e negro onde queda reflectida o modo de vida tradicional dos labregos, o agro e as súas tradicións algunhas delas xa perdidas no pasado recente das vilas, pobos e aldeas. O conxunto en se mesmo forma parte dun libro cuxo proxecto foi presentado a Xunta de Galicia, no departamento de Politica Lingúistica, que inicialmente o aceptou e propuso a súa edición e distribución, se ben co paso do tempo, este proxecto ía quedar esquecido sen que fora posible finalmente e a pesar das promesas a súa edición. Unha selección de trinta fotos, foi presentada acompañada de textos breves e parte dos relatos do mesmo, en exposicions por diversos centros de poboacións coma: A Asociacion cultural Vista Alegre de Bandeira (Silleda). O Café de Mili en Lalin, O Espazo Xove, en Chantada. A casa da Xuventude de Ferreira de Pantón. A Casa da Xuventude de Ourense en duas ocasións, nos naos 2024 e 2025. No Espazo Xove, casa da xuventude de Lalin, Na casa museo das Neves no recinto feiral dos Pendellos de Agolada, durante as xornadas de "Ferrados de Vida", no ano 2024. Na sala de esposicións do Museo "Terra de Melide ".

PRIMEIRA ENTREGA.- Para os meus netos, Se é que acaso chegan a nacer, porque eles xa non comprenderán do que lles estou a falar. OFICIO DE LABREGOS. O FOTÓGRAFO E A FOTOGRAFÍA O tempo non existe, tratase unicamente dunha interpretación da realidade nun espazo físico irredutible. O tempo é unha invención fantasmagórica, unha enorme mentira, un empréstito, un soño, a idealización dunha imaxe, dun instante que transita entre o preciso segundo no que saímos do útero materno e o derradeiro cando marchamos. Como a representación luminosa dun lóstrego na noite, o baleiro dos tempos mornos dun pasado e forma de vida diferente, de súpeto sae ante nós neste presente inesquecible que ten atrapada calquera vella e amarelenta fotografía de bordos ennegrecidos. –E logo quen é este descoñecido que pretende o máis difícil? Roubarme unha imaxe, atrapar o brillo dos meus ollos, a miña voz transformada nunha foto, os meus recordos, a doce suavidade da miña pel translúcida, as engurras de tanto tempo no corazón e no corpo, as mans espidas.

María, Isaura, Carme, Neves, Xosé, Argemira, Pilar, Flora, Juan, Francisco e tantos outros sonche este libro, a vida que vendemos, a vida a seguir, o futuro atemporal, o presente que camiña da man dos seus pasados e que o fotógrafo sen recato, coa timidez propia dos que buscan e arriscan no imposible, atrapa en cada clic da súa cámara, xogando coa luz, voando nas sombras, desvelando os pensamentos, os soños, as fantasías as pantasmas das súas vidas, as tristuras e ledicias do que son; lenda forxada golpe a golpe, paso a paso entre congostras e corredoiras, camiño das feiras, ou traballando no silencio do muiño, baixo o silencio que lles fala ao oído daquela outra xente, os ausentes, daquelas aldeas abandonadas, daquelas matanzas de festa, daqueles proxectos de facer e construír un mundo diferente no que a terra era a matriz, o cerne mesmo do seu aquel presente xa transido. O fotógrafo non perde ocasión e mira, e mira e pulsa o disparador da cámara, porque o tempo é un imposible, unha fantasía máis, e tan só conta o preciso instante que recolle o pincel do artista con cada clic desta paleta cromática de imposibles imaxes, a cámara transformada nun feitizo de meigas e trasnos que saltan de pena en pena, que brotan en cada instante da nada, que transforma e corrixe o que a luz descubre e continua o seu, porque non pode deixar de ver a vida a través dese visor escuro, negro como un burato no firmamento do instante que foi e non vai regresar.

Manuel, Xosé, Neves, Carme, Alicia, Avelina, Flora, apuran ese chóspiro intenso que foi, que aínda é as súas vidas e se nos presentan en calquera fotografía, estampa do presente inventado polo ollo imperfecto do fotógrafo que xoga con eles, como homenaxe aos que percorreron aqueles rueiros, aquelas congostras, aqueles camiños, tantos e tantos sendeiros como veas polas que corre o sangue desta vida enfebrecida que nós todos inventamos ou soñamos. Eles son os protagonistas deste duro OFICIO DE LABREGOS, que non coñecemos senón a través das imaxes roubadas, calcomanías dos ollos amigos do fotógrafo, que pretende o imposible: atrapar a vida mesma, o espírito do que posa ante eles, ás veces un roubado. Ángel Utrera

HISTORIA DE AMOR David Otero “ … a súa aldea é grande? Pois depende de quen mo pregunte… Tes moita neve? Menos ca vostede… porque eu teño menos terra… Sabe tocar o acordeón? Sei de onde vén a música…” (Unha vez en Europa de John Berger) A XEITO DE INTRODUCIÓN Está ben ás claras que a memoria activa –sabendo de onde vén a música– nos permite, entre outras cousas, colocarnos na marabilla das belezas e así afirmar con todas as da lei: Galiza é unha beleza! E xa que logo o rural glolocal é unha fermosura. Velaí que, así neses espazos, canta paisaxe facemos, pois nos de vivir tan naturais, nada arbitrarios, digo lugar, aldea, parroquia, (pro)movemos comunicacións íntimas e vitais. Experiencias comprensivas. Facemos biografías e historia. Ordenamos o noso universo e o (noso tamén) mundo. Exercemos o ser na sensibilidade e tenrura. Notamos AMOR. Concretamos HISTORIA DE AMOR. E AMOR dámolo e recibímolo. E somos moi felices coas consecuencias. Colapsamos moitas toxicidades. Non somos uns, nin unhas, desnamoradas. Facemos e queremos ver, ler o noso, é porque amamos. Poucas, ou ningunha, serán as fuxidas.

Todo comeza cun salaio, salouco enerxético notable e medible. Todo el simple e sinxelo, moi fondo de alá moi dentro. Nesa cartografía. E destas nós, xa encanecidos, tirando a vellos, algo cansos, pois mover, movémonos, tamén na esperanza de acompañar maiores mocidades, saloucamos moitas veces madurando e seguimos dándolle voltas, remoendo, a case que todo, nas preocupacións polo noso, na desexada eterna propiedade compartida e felizmente motivámonos no conservar, tamén entre outras cousas importantes, gozar e irnos polos camiños máis asegurados coa felicidade en nós para nós. No mesmo consenso, visto valorando e sacando conclusións nos andares e reflexións, xorden tamén máis as preocupacións que se van facendo, como a fornear, a cada día e collen forzas, moitas forzas, para máis forza colectiva, no descubrir para respectar, para sumar quen somos. Alguén, sempre no paternalismo tan absurdo, irreflexivo ou mal intencionado, de destruír, nada construtivo, dinos que “xa che pasará”, que iso de estar preocupados polo que notamos debese ser máis noso, non é mal que cen anos dure. E non é certo. Hai que loitar claramente metidas e metidos, responsables desde a primeira hora para que o que se dixo no antedito, así non sexa. Tamén para que as preocupacións, tendo moi en conta, mesmo en base, as perdas, comporten enerxía construtiva para as conquistas do que se quere e debe ser. Tamén niso pois vaia moita felicidade que tocar e valorar en compensación positiva nas intencións de construír vida, tradición, arte e cultura, historia, nos nosos espazos matrios que nos fan a mellor.

Sintamos AMOR de nós nos nosos espazos e coas (nas) nosas obras, nas ilustracións sólidas e corpóreas de noso, pois as zonas de confort serano (sono) a casa, a matria patria (o lugar, a aldea, a parroquia) escrituras do facer de nós, galegas e galegos, que así é dicir Galiza integrada. Velaí ben concretas as posibilidades de felicidade nas vivencias de “abrir os ollos e ver”, vivindo e sentindo, aprendendo para saber de sabor e gustar. Nese andar que nos determina (que é vivir) si podemos dicir fachendosos, nos nosos espazos e tempos neste caso, “isto é vida”. Velaquí que erguerse, en pé, no que somos, ou no seu caso ao mellor, no que queremos ser e/ou recuperar, como se fai (e é) unha opción para identidade comunal e definitoria, determinante, bonita, desexable e comunicable na lingua nosa, pois diante das ilusións non haberá rendicións, nin resignacións. Non vale, no noso contorno e medio, espazo vital, dicir aquilo tan recorrente para os quedados e rendidos, con bastante “malicia profética” cando sentencian: “oes… iso é o que hai”, pois de seguro, retrucaremos, poderá ser outro dicir como “que outro haberá seguro… ou non?”

Velaí o preciso de estarmos nisto de labor, e dando atención gustosa, desde os distintos motivos e necesidades que nos estimulan nesta invernía indo a primavera, como neste caso lendo e vendo, en exercicio de pensamento, o bo facer obra de Ángel Utrera, un camiñante peregrino do seu camiño asumido, un dos de “bo ollo”, para debuxar a realidade nosa, presente e ausente en parte, contemporánea, posta a intención construtiva en imaxes, indo na viaxe de por ela. Velaí o vínculo resolutivo coa terra, a de proximidade que axuda a definir a nosa total, Galiza, valorándoa e facendo nela para que se comparta. Velaí a imaxe indicadora (dos pecados que deben emendarse). Imaxe tamén creadora, animadora e ilusionante, aínda que por veces, e ben feito, como dixemos, acusadora. Pedindo contas. Canta mornura na casa interpretando os silencios, lendo o escintilar do lume revivido cos pitelos de carballo, árbore nosa esencial que tanto nos acalora. Unha boa xestión do que velaí temos e que nos motiva ser, e se acaso intervir, para outra cousa. Diremos, e sen dúbida ningunha, que o que nos mostra e documenta Ángel, comporta dedicación vocacional, militancia de construción, nun traballo fotográfico (sensorial) de prestixio do que sentirnos encantadas e encantados. A fotografía tamén constrúe.

Velaí, nesta simple introdución, no mirar do verdadeiro contido que nos ofrece Ángel, como precisamos saber do que falta e está destruído, nunca acabado, pois hai memoria, é así como se nos chama a militar na esperanza e ao facela HISTORIA con devoción e AMOR. Velaí o pisar na terra, tamén o panorama horizonte, que podemos sacar da obra. Temos que vela ben (lela mellor). Sentir comprensivamente as imaxes escoitadas nos seus silencios. Querer saber, ter claro, que pensar non é doado. Que pensar con argumento aberto, integrador é marabilloso e fainos (tamén na marabilla) converxentes e diverxentes, que boa falta fai, pois non todo é, nin pode ser, “amén, si señor”.

Reiterando outra vez na marabillosa teimosía, toca militar na esperanza, facelo na identidade conformada polo real.

sempre se atopa) e contar co (e no) saber comprensivo e fundamentado dos e das nosas menciñeiras e compoñedoras na amizade acariñada de todas as témporas e das mellores lúas, ler no noso, na obra dos canteiros, os “arxinas”, facedores de xoias pétreas nas que o sol busca os mellores recantos e as preferidas arestas anguladas, no parrafeo das lavandeiras nos lavadoiros, espazos de convivencia e veciñanza, tamén así de asuntos, dicires, ires e vires, cantares e ocorreres. Sabendo tamén das conversas dos “profundadores” como o de Castelao para cos do lugar nas tabernas, sitios de fondo humanismo e acordos (tamén desacordos) firmes, “de palabra” feita lei non escrita, como nas feiras, así o “veñan ás cinco” valían o esencial do bo “trato”. E así, no completo, faise ben dicir do parrandeo das muiñadas, o das matanzas dos porcos na arte dos “matachíns” e na das nosas mulleres no labor de “especiar” os porcos, no ben facer das febras e das vísceras, delas escollida de primeiras o fígado encebolado e ben pementado, todo con “mariñas” (patacas) cocidas, para o xantar da xente na primeira media mañá do primeiro día de matanza (que nalgúns lugares, sobre todo para as mulleres, duraba catro ou cinco días, ou máis ata pendurar os chourizos ceboleiros incluídos e triunfan o “Pedro”, que era o máis gordo reservado para o Entroido) e as chourizas e chourizos. Tamén a bincha, ben para encher con manteiga ou con moita melura,

segundo os sitios, ou tamén curtida no fume como pelota ou obxecto co que dar nos entroidos. E así canto de tanta valencia no acariñar morno do lume, a pé del, entre falar e escoitar, recitar e cantar se for preciso. Tamén nos silencios, pois como di Sés “o silencio é un posicionamento, o máis duro e definitivo de todos.” E así de xunto do lume case que ninguén se bota(ba) para atrás. Ninguén se botaba del. Todo comunidade. Todo afectos e pensamentos para o mañá desde a memoria, que, recoiro, todos e todas estamos feitos de máis que cinzas, carafio! Por iso, así ademais do xa dito faremos vida desde a tradición (toda moderna sempre) e a historia. Todo no marco da cultura popular (tan culta!). Recreando. Seguindo aprendendo, lendo, escribindo, escoitando, vivindo. Razoando, como preguntaba Manuel María por saber de alguén “e razoa?” preguntaba. Así mesmo, con base no exposto antes tamén ao mellor para provocar cambiar de opinión e criterios e así abofé diremos que medrando.” Vale?

Contarei que nun día exacto do ano que ben recordo, un home de saber de aldea, diplomado de pobo, con anos de moitas “licenciaturas”, xa que logo sabio, el tan auténtico, si, nesa autenticidade que tanto valoraba Xosé Balbino Neira Vilas, repito, nesa autenticidade de galego total e glolocal postos os dous no lugar xusto, na entrada da taberna da aldea del e miña, os dous querendo ser máis e sendo xa un pouco, foi el e díxome: –Así no AMOR, sendo e querendo ser, sempre verás moito máis có lado escuro da túa estrela… sempre… creme. E crino. Quixer a remate desta miña modesta achega a pedido de Ángel, quedar a consideración de todas e todos, coas ideas que se poidan sacar das palabras de Olga Novo, filla da aldea, unha grande do rural noso, así a direi, poeta nacional. “… escoito voces que non se alzan pero que camiñan descalzas enriba da fariña e vexo vir as súas pegadas do pasado e véxoas alampadas mirándome como se eu fose un ser remoto do futuro.”

John Berger ten un anaco literario (feito conversa) da súa novela Unha vez en Europa que penso de valor para sermos conservadores, de conservar, e apañadores de vida e cultura, como tratou de facer Ángel no seu traballo. O valor non vai en positivo, pero penso que para pensar será moi positivo. –Naciches en…? –pregunteille. –Non sei onde nacín –Podía dicircho túa nai… –Non coñecín a miña nai –Morreu? –Non… … subitamente sentín compaixón por el. Ou tal vez compaixón polos dous? Tócanos coidar, reparar, camiñar e obrar moito. Partir o lombo. Toca. David Otero, en terras de Tabeirós e Montes, logo do santo Antón lacoeiro de MMXXIII.