AS MARIAS DE COMPOSTELA UN BERRO DE LIBERDADE.

"AS DUAS MARIAS UN BERRO DE LIBERDADE"

Aínda hoxe polas rúas de Compostela, esta cidade máxica onde para algúns a chuvia transformase en arte, podes atopar xente que as recorda camiñando  erguidas, desafiantes, coa ollada perdida na distancia, extravagantes no seu vestir de cores rechamantes e cun maquillaxe en demasía estridente, de po de arroz e carmín vermello nos beizos, collidas do brazo de ganchete, imperturbables, fixera frío o calor,  chovera ou raiara o sol, a hora do paseo infalibles amabas as dúas, As Dúas Marías, saían da casa a devagar por entre   as rúas e rúelas da súa cidade.

Pero o que moitos nos chegaron a coñecer deste símbolo carnal  contra a represión e o odio, foi a historia destas dúas mulleres, marcada polo medo, a tolemia da que se apoderou ao noso Pais, antes e sobre todo despois da nosa contenda armada, a dos militares levantado en armas contra o poder legalmente constituído da República, e que como ben sabemos rematou con mais de corenta anos de ditadura, represión, cárceres,exilio e bágoas, moitas, moitísimas bagoas sorbidas entre a rabia, a pena e o temor a seren o próximo que quedaba para sempre nunha anónima fosa ao pé dun cemiterio calquera, pu na cuneta de calquera estrada, cun tiro na caluga.

As irmás,Coralina e Maruxa, de apelido Fandiño,  mais coñecidas como As Dúas Marías,foran vítimas da rabia dos falanxistas, os camisas azuis, o santo e seña Jose Antoniano do fascismo preludio da guerra Civil, e triste realidade durante e despois da mesma, polo seu fanatismo e desmedido odio, dos que coma moitos tiveron que soportar vexacións, ridículo, represión, violencia machista e todo tipo de maltrato nos interrogatorios e detencións que unha e outra vez se sucederon para sonsacarlles o parádeo dos seus irmáns, fuxidos co estalido da guerra, posiblemente a Portugal, e que segundo parece eran elementos comunistas, sen dubida obreiros sen mais, pero para estes valentes cun arma nas mans, elementos subversivos que era preciso erradicar inmediatamente.

O caso foi que o souberan ou non, elas nunca desvelaron o agocho dos irmáns, a pesaren das burlas, e condenas e o  acoso, e escarnio popular a que foron sometidas , entre o silencio cómplice dos veciños e amigos, por medo, sempre o medo, ante o que tan so quedaba o orgullo e a resistencia calada.

Elas encarnaron deste xeito ese mesmo berro de liberdade que moitos non foron quen de entoar, malia todo malviviron de pé e preferiron soportar as burlas e as miradas de esgallo, e non baixar a cabeza ou suplicar de xeonllos unha compaixón e un perdón que non precisaban e desprezaban abertamente na cara dos seus verdugos, os vitoriosos vencedores sobre a morte e a rabia.  

Para algúns remataron tolas, para outros tan so representaban ante un escenario inmenso,-a vida das nosas rúas-,  sexa como sexa a realidade é que as súas vidas quedaron rotas e marcadas para sempre os vinte anos, cando unha e outra vez, entre risas, berros, golpes, violencia  e moito odio, eran sacadas da súa casa, golpeadas, espidas a vista de todos, e paseadas publicamente para que confesaran o que posiblemente non coñecían, onde se atopaban os seus irmáns, tres de elos  membros  do sindicato anarquista CNT.

Costureiras de profesión, o mesmo ca nai,  tiveron que deixar o traballo ao faltarlles  os clientes, que por medo a significarse dándolles traballo a xente perigosa, deixaron de levarlles a roupa a coser. Foran en total once irmáns, todos obreiros e evidentemente "parias  da terra", como lembra a letra da Internacional, cuxo único delito fora aspirar a unha vida mellor, mais xusta e mais libre, e o empezar  a guerra civil  foi para elas o final das súas anónimas vidas para entrar na historia e lenda dunha cidade que aínda hoxe as recorda con agarimo .

Durante anos viviron da caridade e do pouco que ían conseguindo de aquí e de ala, das axudas dos comerciantes onde ían comprando  o que precisaban e das esmolas que anonimamente a xente deixaba para elas nestas tendas daqueles anos grises da fame e o medo, practicamente así durante dez anos, ata mediados os anos corenta nos que finalmente as autoridades se esqueceron delas, e as deixaron vivir en paz, aínda que para algúns xa tolearan para sempre por mor dos malos tratos, humillacións, violacións, e outras torturas físicas e psicolóxicas, aínda que nada hai comprobado documentalmente, porque elas xamais denunciaron nin presentaron ningún tipo de protesta ou queixa .

Que nunca fixeron mal, e a solidariedade e o agarimo dos veciños fora real, o puxo  de manifesto o temporal, que ala polos anos 6o tiroulles o tellado  as da casa Fandiño, xa que para amañalo abriuse unha suscripción popular, na cidade, recadándose mais de dous centos cincuenta mil pesetas das de entón, como conta  no seu documental A Verdade das Marías, Xosé Rivadulla Corcon .No documental que hai uns anos filmou coa participación e testemuñas de  Encarna Otero, Xosé Luis Bernal o Dionisio Pereira.

No ano 1980 falece Maruxa a mais desenfada e descarada,  e Coralia   sempre mais calada e tímida, ao quedar soa tivo que marchar   a vivir con outra das súas irmáns a A Coruña, cidade a que nunca íase acostumar. Morreu  tres anos máis tarde " despois de preguntar e preguntar cal era o camiño de volta a Santiago que quería marchar a súa casa".

Rescato un comentario lido hai tempo no face, de Angeles Vazquez, a quen non teño o gusto de coñecer, que me resultou sumamente significativo do que para a xente anonima das rúas, veciños de Compostela, coñecidos e amigos invisibles foron estas duas fermosas mulleres

Angeles Vazquez ¿Las recuerdas? Yo sí.
Recuerdo verlas pasar mientras jugaba en el portal de casa. Con sus vestidos coloristas y sus caras maquilladas.
Recuerdo el pelo negro negrísimo de la una y el pañuelo de la otra ,caminando juntas, agarradas del brazo en su paseo diario.
Recuerdo que vivían , malvivían en el Espiritu Santo,aunque para mí siempre fue en la Calle de Abajo, frente a la fuente, en una casa con puerta de madera que siempre estaba cerrada.
No molestaban a nadie, pero eran el blanco de los insultos de los niños del barrio…pero no del mío.
Quizás por eso, cuando me veían sola me saludaban amablemente y hasta se interesaban por la salud del muñeco del carricoche.
Por eso , y por la confianza que en su día llegaron a tener con mi madre.
Yo nunca entré en su casa. Nadie entraba. Pero ella sí.
Sabiendo de las necesidades que pasaban , algunos vecinos dejaban víveres pagados en la de Teresa, el ultramarinos de frente a mi casa. Mi madre no, mi madre preguntaba si tenían algo pendiente de pago (que siempre era muy poco) y se lo pagaba.
Otras veces, si en mi casa había caldo , cogía una pota pequeña y se lo llevaba. Aquel caldo debía saberles a gloria bendita, imposible de cocinar en una lareira con maderitas de cajas de fruta.

Una vez fui yo la que les llevé comida, creo que eran empanadillas. Pero fue una vez sola, y no porque me diese ningún tipo de reparo , sino por ellas. Coralia , un día le dijo a mi madre que por favor , no mandase a la niña, que los niños “son muy malos”.
Y desde entonces, la niña no fue más.
Cuando la hermana mayor enfermó, mi madre les llevó mantas y un radiador, que les costó aceptar porque tenían miedo a no poder pagar el recibo de la luz…
Ahora dicen que estaban locas.Y antes se lo decían a la cara.
Pero no estaban locas.
Me molestaba que lo dijesen cuando yo era niña... Y ahora me molesta todavía más.